Kinh nghiệm làm một bài nghiên cứu khoa học, luận văn tốt nghiệp

Bước thứ hai, sau khi bạn đọc kĩ được mô hình bước tiếp theo đảm bảo rằng những nhân tố đó có các thang đo lường. Tức là những nhân tố có trong mô hình có các biến quan sát dùng để tạo nên bản câu hỏi. Trong một số tài liệu bạn tìm được, đa phần là bản tóm tắt, nó chỉ có mô hình còn biến quan sát thì không được đưa vào. Như vậy, giả sử bạn tìm ra được mô hình với 5 nhân tố, bạn phải tìm nhiều nghiên cứu khác nhau để làm rõ được những nhân tố đó. Câu hỏi đặt ra: “Liệu tôi có thể tự tạo cho mình những biến quan sát hay không?” Câu trả lời là có nhưng bạn chỉ được thêm khoảng 20% để đảm bảo độ tin cậy cho thang đo, tất cả đều có lý do, mình sẽ giải thich sau.

Trong một nhân tố lại có thể được đánh giá bởi nhiều nhân tố khác, mỗi nhân tố lại được đánh giá bằng các biến quan sát khác nhau, trường hợp này gọi là thang đo đa hướng. Giả sử như việc bạn đánh giá một con người phải đánh giá bằng cả ngoại hình và tính cách, trong ngoại hình thì có vóc dáng, khuôn mặt, nước da. Nhưng đôi khi không phải lúc nào bạn cũng sử dụng thang đo đa hướng mà chỉ cần đơn hướng để phù hợp với bối cảnh nghiên cứu. Chẳng hạn,  khi đánh giá về chuyên môn của diễn viên, nhẽ ra, theo các thang đo của các nhà nghiên cứu trước đưa ra cần phải có: (1) Kĩ năng, (2) Kiến thức, (3) Kinh nghiệm. Nhưng việc để người xem đánh giá được kiến thức, kinh nghiệm gần như là không đáng tin cậy trong trường hợp nghiên cứu về các diễn viên. Do đó, tác giả chỉ sử dụng Kĩ năng làm nhân tố đo lường. Và cần chú ý rằng, cần phải có ít nhất 3 biến quan sát cho mỗi nhân tố. Vì sao, các biến quan sát thực chất là các trục để đánh giá, nếu có 2 biến, đó chính là trục Oxy, nếu có 3 biến đó chính là trục Oxyz. Có nhiều biến quan sát hơn giống như việc bạn nhìn nhận vấn đề ở nhiều phía hơn.

“Vậy vì sao tôi không thể tự đề ra các biến quan sát?” Như mình đã nói, bạn chỉ có thể thêm khoảng 20% biến quan sát, vì họ đánh giá rất cao tính KẾ THỪA trong nghiên cứu. Hơn nữa, việc bạn tự xây dựng sẽ xảy ra trường hợp có những biến là cùng đánh giá một khía cạnh giống nhau không thể hiện các sắc thái của nhân tố. Mình xin lưu ý với các bạn, đây là một bước rất quan trọng ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng. Nếu bạn có sử dụng phân tích nhân tố EFA trong nghiên cứu thì những biến quan sát nếu bạn xây dựng không phù hợp sẽ không hội tụ theo đúng nhân tố mà bạn cần chúng, bởi nó không đánh giá cùng một khái niệm với những biến quan sát còn lại. Bạn nên nhớ rằng, việc dùng các thang đo của người khác là chuyện hoàn toàn bình thường, không có nghĩa là bạn không có đóng góp gì vào trong nghiên cứu. Việc bạn dùng thang đo của người này mà không phải của người kia, hoặc kết hợp cả hai, tất cả đều phải giải thích, và công việc này của bạn nghĩa là bạn đang support cho người đó. Hơn nữa, kết quả kiểm chứng cuối cùng cho thấy việc dùng những biến quan sát đó là có đúng trong trường hợp của bạn hay không.

Có ba trường hợp, bạn sẽ tìm được

1)  Chỉ có tên của biến. Chẳng hạn khi đánh giá về sự hấp dẫn cần đánh giá ở khía cạnh: đẹp, lôi cuốn, dễ thương, sang trọng, quyến rũ. Thông thường ở phần xây dựng thang đo chỉ cần những khía cạnh như thế là đủ, còn một câu hỏi đầy đủ sẽ được tạo ở phần bản câu hỏi, nhưng các nghiên cứu ngày nay thường đồng nhất hai phần này. Vì vậy, chính bạn là người phải tạo nên câu hỏi hoàn chỉnh. Chẳng hạn, Diễn viên Hàn Quốc dễ thương.

2)  Có câu hỏi đầy đủ. Đây là một thuận lợi, bạn chỉ cần kế thừa, chỉnh sửa cho phù hợp với bối cảnh

3) Không nhắc tới bất kì biến quan sát này, Đây là khó khăn mà bạn có thể gặp. Nếu rơi vào trường hợp này, bạn phải quay lại với các bài nghiên cứu định tính. Chẳng hạn, khi nói về chuyên môn diễn viên là kĩ năng diễn xuất, tác giả phải đi tìm các nghiên cứu nói về đánh giá kĩ năng của những người có uy tín, từ đó lấy làm các biến quan sát cho mình.

Như vậy, mình vừa trình bày cho các bạn thấy 2 bước đầu tiên của nghiên cứu là tìm hiểu mô hình, tìm hiểu thang đó. Đây cũng chính là yêu cầu mà bạn cần phải luôn nhớ thực hiện đồng thời khi làm bước ba. 

Ở bước ba này, là xác định vấn đề nghiên cứu – đây chính là linh hồn của bài nghiên cứu. Cần phải đảm bảo tính READ mà mình nghĩ:

1. Mang tính thiết thực (Realistic)
2. Là vấn đề bạn yêu thích (Enjoyable)
3. Có thể thực hiện được (Achievable)
4. Có sự khác biệt (Distinctive)

Đây là giai đoạn mà bạn cảm thấy mọi thứ rối xù, cần nhiều thời gian nhất. Đọc hàng chục tài liệu khác nhau để tìm vấn đề, và thay đổi vấn đề liên tục. Có khi vì áp lực mà tìm đến chất kích thích như lá ngón để tự tử là hoàn toàn xảy ra.